e - υεξία

Πρόκειται για μια επικίνδυνη νευροτοξίνη, ένα δηλητήριο το οποίο μπορεί ακόμη και να σκοτώσει τον άνθρωπο. Και όμως αυτή τη στιγμή χιλιάδες άνθρωποι σε όλον τον κόσμο τη δέχονται στο σώμα τους με μεγάλη ευχαρίστηση· επιπλέον... πληρώνουν αδρά για να τη λάβουν. Οσο παράξενο και αν φαίνεται, τα άτομα αυτά επιδιώκουν εισάγοντάς την στον οργανισμό τους να προκαλέσουν έναν... θάνατο: εκείνον του παλαιού, ρυτιδιασμένου προσώπου τους για να δώσουν ζωή σε ένα νέο, κατά αρκετά έτη νεότερο.

Ο λόγος για την ουσία botulinum toxin Α, αλλαντική τοξίνη τύπου A επί το ελληνικότερον, η οποία υπόσχεται πρόσκαιρη νεότητα αφού κάθε εφαρμογή της δεν έχει αποτέλεσμα για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των οκτώ μηνών.

Τα ερωτήματα βεβαίως είναι πολλά, κυρίως διότι πρόκειται για μια ουσία η χρήση της οποίας στην κοσμητική ιατρική μετρά λίγα χρόνια, γεγονός που οδήγησε πριν από τρία έτη τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA), την αντίστοιχη Ευρωπαϊκή Αρχή Αξιολόγησης των Φαρμακευτικών Προϊόντων (EMEA) και τα κράτη-μέλη της EE, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας, να απαγορεύσουν την εφαρμογή της ως θεραπείας σε αυτόν τον τομέα της ιατρικής. Ωστόσο ορισμένοι γιατροί συνεχίζουν να εφαρμόζουν τη θεραπεία αλλά – το σημαντικότερο όλων – την εφαρμόζουν και σε ανθρώπους οι οποίοι δεν είναι γνώστες του αντικειμένου. Υπολογίζεται ότι περί τους 40 «ασθενείς» στη χώρα μας προχωρούν ακόμη και σήμερα μηνιαίως σε εφαρμογή της θεραπείας, αφήνοντας μάλιστα την τύχη τους σε χέρια μη ειδικών, προκειμένου να σβήσουν για λίγο από πάνω τους τα σημάδια του χρόνου, τη στιγμή που νέες έρευνες δείχνουν ότι η συγκεκριμένη θεραπεία μπορεί να αφήσει άλλα σημάδια, ίσως και ανεξίτηλα επάνω τους. Πρόκειται τελικώς για μια θαυματουργή ουσία που «σιδερώνει» τις... ζάρες που αφήνει στο πρόσωπό μας ο χρόνος ή μήπως πρέπει να αφήνουμε τα θαύματα μόνο για τους... αγίους

Στους περισσοτέρους η συγκεκριμένη θεραπεία που λέγεται ότι εξαφανίζει τις ρυτίδες είναι γνωστή με την ονομασία Botox, η οποία πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι είναι εμπορική. Αυτή τη στιγμή τα σκευάσματα που κυκλοφορούν στην αγορά και περιέχουν την α-αλλαντοτοξίνη είναι δύο (Botox και Dysport).

H ουσία αυτή, που χρησιμοποιείται για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο της εικοσαετίας στον τομέα της επανορθωτικής χειρουργικής για την αντιμετώπιση συμπτωμάτων που συνδέονται με νευρομυϊκές και νευρολογικές ασθένειες – στραβισμός, σπαστικότητα του ποδιού μετά από παράλυση, πάρεση προσωπικού νεύρου κ.ά. -, εφαρμόζεται από το 1998 και για το «σβήσιμο» των ρυτίδων του προσώπου. Έγινε διάσημη γρήγορα και κυρίως το ευρέως διαδεδομένο σκεύασμα Botox, το οποίο αργότερα βρέθηκε στο στόχαστρο των επιστημόνων. Μέσα σε δύο χρόνια από την πρώτη εφαρμογή της αλλαντοτοξίνης για κοσμητικούς λόγους χιλιάδες σκευάσματά της πωλούνταν καθημερινά στα φαρμακεία του πλανήτη, ενώ «προς τιμήν» της διοργανώνονταν ως και πάρτι όπου η τοξίνη... έρρεε άφθονη, σε συνδυασμό βεβαίως με άφθονο αλκοόλ. Οι αριθμοί της «έκρηξης» αυτής στη χρήση της ουσίας είναι ενδεικτικοί: το 1995 η παρασκευάστρια του Botox εταιρεία πωλούσε ένα μπουκαλάκι του σκευάσματος ανά φαρμακείο τον μήνα, ενώ πέντε έτη αργότερα πωλούσε μηνιαίως 10.000 σκευάσματα του είδους στη χώρα μας!

Σήμερα, ωστόσο, τρία έτη αργότερα, η προσγείωση είναι... ανώμαλη και οι πωλήσεις δεν ξεπερνούν τα δέκα σκευάσματα ανά φαρμακαποθήκη της Ελλάδας τον μήνα. Και αυτό διότι ο Ελληνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ) ακολουθώντας ευρωπαϊκή οδηγία κατέστησε το 2000 το σκεύασμα παράνομο για χρήση στην κοσμητική ιατρική. Το σκεπτικό του ΕΟΦ, όπως και των άλλων αρμοδίων αρχών χωρών σε όλον τον πλανήτη, βασιζόταν στην εξής λογική: δεδομένου ότι η συγκεκριμένη χρήση της τοξίνης είναι νέα, ώσπου να συμπληρωθεί ο φάκελος σχετικά με αυτήν και σύμφωνα με τις οδηγίες του FDA και της EMEA, που την έκριναν ακατάλληλη για τη συγκεκριμένη χρήση, απαγορεύεται η εφαρμογή της για κοσμητικούς λόγους.

Οι υγειονομικές αρχές σε παγκόσμιο επίπεδο οδηγήθηκαν στην κίνηση αυτή κυρίως για να θέσουν υπό έλεγχο μια κατάσταση που έμοιαζε εκείνη την εποχή να βρίσκεται πέρα από τα όρια, όπως εξηγεί ο πλαστικός χειρουργός κ. I. Λύρας. «Ολοι έκαναν Botox: οι γιατροί, οι αισθητικοί, οι φαρμακοποιοί, οι βελονιστές, ακόμη και οι γυναίκες μόνες στο σπίτι τους. Και αυτό ενώ δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία σχετικά με τις πιθανές μακροπρόθεσμες παρενέργειες από την εφαρμογή της θεραπείας».

Στην Ευρώπη απαγορεύεται

Το 2002 ο FDA έδωσε ξανά έγκριση στις ΗΠΑ για εφαρμογή της θεραπείας στην κοσμητική ιατρική, μόνο σε ό,τι αφορούσε το μεσόφρυο, την περιοχή δηλαδή ανάμεσα στα φρύδια. Συνεχίζεται, δηλαδή, να απαγορεύεται η εφαρμογή της στα μάτια, στο μέτωπο, στον λαιμό ή στο στόμα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ωστόσο, βρίσκεται ακόμη εν ισχύι η απαγόρευση κάθε χρήσης της για κοσμητικούς λόγους. Αυτό σημαίνει ότι ο γιατρός μπορεί να προχωρήσει σε εφαρμογή της μεθόδου αν το θεωρεί ενδεδειγμένο αλλά αναλαμβάνει την ευθύνη σε περίπτωση εμφάνισης προβλήματος όταν κληθεί να απολογηθεί.

H εφαρμογή της θεραπείας διαρκεί από 30 δευτερόλεπτα ως και 10 λεπτά το μέγιστο. Δεν πρόκειται για ιδιαιτέρως επώδυνη διαδικασία, αφού αφορά μόνο το τσίμπημα με μια λεπτή βελόνα. Μάλιστα οι ειδικοί προχωρούν προηγουμένως στην εφαρμογή μιας αναισθητικής αλοιφής στην περιοχή-στόχο ώστε να ελαχιστοποιείται ο πόνος. Υπάρχουν δύο τύπων θεραπείες, ανάλογα με το χρονικό διάστημα που διαρκεί η επίδρασή τους: η μία διαρκεί τρεις μήνες και η δεύτερη οκτώ μήνες. H διαφορά των δύο θεραπειών δεν αφορά την αλλαγή της δοσολογίας – η δόση παραμένει η ίδια – αλλά τον τρόπο εφαρμογής τους. Στην Ελλάδα η κάθε εφαρμογή κοστίζει από 350 ως 800 ευρώ ενώ στις ΗΠΑ από 450 ως 650 δολάρια.

Οι παροδικές παρενέργειες από τη χρήση της α-αλλαντοτοξίνης αποτελούν γεγονός, οι μόνιμες ωστόσο σπανίζουν και δεν έχουν καταγγελθεί επισήμως. Τα προβλήματα προκύπτουν εξαιτίας της μετακίνησης του υγρού φαρμάκου λόγω της βαρύτητας σε γειτονικούς μυς από τον μυ-στόχο, με αποτέλεσμα να επέρχεται η ανεπιθύμητη αδρανοποίησή τους. Αν π.χ. η ουσία καταλήξει στον μυ του βολβού του ματιού, το άτομο μπορεί να παρουσιάσει προβλήματα εστίασης (διπλωπία)· αν φθάσει σε μυ του βλεφάρου, παρατηρείται πτώση του, ενώ το ίδιο ισχύει και για την περιοχή του στόματος. Σύμφωνα με τις στατιστικές, παρενέργειες παρουσιάζονται στο 1%-5% των περιπτώσεων.

Σε ό,τι αφορά τις μακροπρόθεσμες παρενέργειες, αν και οι έρευνες συνεχίζονται, υπάρχει μία η οποία είναι αποδεκτή επισήμως: πρόκειται για τη δημιουργία αντισωμάτων στην τοξίνη. Δεδομένου ότι η ουσία αυτή αποτελεί ουσιαστικά μια πρωτεΐνη, είναι δυνατόν να προκαλέσει αλλεργία, όχι όμως με την κλασική έκφρασή της. Να προκαλέσει, δηλαδή, δημιουργία αντισωμάτων από τον οργανισμό έτσι ώστε την επόμενη φορά που θα γίνει εφαρμογή του φαρμάκου αυτό να μην είναι δραστικό.

Το γεγονός αυτό δημιουργεί έναν «φαύλο κύκλο» καθώς το άτομο βλέπει ότι η θεραπεία δεν αποδίδει και ζητεί λύση ενώ ένας άπειρος γιατρός, από την πλευρά του, αυξάνει τη δοσολογία για να επιτύχει την πολυπόθητη εξαφάνιση των ρυτίδων από τον «χάρτη» του προσώπου. «Ετσι δημιουργούνται ακόμη περισσότερα αντισώματα, τα οποία μπορούν να βρεθούν σε σημεία που δεν θέλουμε. Για τον λόγο μάλιστα αυτόν η θεραπεία της οποίας τα αποτελέσματα διαρκούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα κρίνεται καλύτερη καθώς δεν απαιτείται συχνή εφαρμογή, με αποτέλεσμα να αποφεύγεται η δημιουργία αντισωμάτων από τον οργανισμό του ατόμου στην τοξίνη. Πρόκειται για τη μόνη επίσημη μακροπρόθεσμη δράση από τη λήψη της. Ετσι συνιστάται διάλειμμα δύο ετών μεταξύ των εφαρμογών της θεραπείας ώστε να «ξεπλυθούν» τα αντισώματα από τον οργανισμό. Επίσης συνιστάται η εναλλαγή των φαρμάκων» σημειώνει ο κ. Λύρας.

Και ενώ η αλλαντοτοξίνη συνεχίζει να βρίσκεται στο μικροσκόπιο, κορυφαίοι ειδικοί ανέφεραν πρόσφατα ότι η θεραπεία αυτή, η οποία έχει στόχο να εξαφανίσει τις ρυτίδες, μπορεί να οδηγήσει στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα: στη δημιουργία νέων. Προειδοποίησαν παράλληλα για άλλη μία φορά ότι κανένας δεν γνωρίζει ακόμη τις μακροπρόθεσμες συνέπειες που μπορεί να έχει η εφαρμογή της στον ανθρώπινο οργανισμό καθώς πρόκειται για μια σχετικώς νέα θεραπεία στην κοσμητική ιατρική. Συγκεκριμένα ο δρ Ντέιβιντ Μπέκερ, επίκουρος καθηγητής Δερματολογίας στην Ιατρική Σχολή Γουέιλ του Πανεπιστημίου Κορνέλ της Νέας Υόρκης, τόνισε ότι τα άτομα μετά την υποβολή τους στη θεραπεία αναπαράγουν ασυναίσθητα εκφράσεις του προσώπου στην περιοχή όπου ο γιατρός έχει παραλύσει τους μυς. Το γεγονός αυτό οδηγεί άλλους μυς που «γειτνιάζουν» να προσπαθούν να εξισορροπήσουν την κατάσταση, με αποτέλεσμα να γεννιούνται νέες ανεπιθύμητες ρυτίδες. Ο ειδικός έκανε ιδιαίτερο λόγο για την περιοχή μεταξύ των φρυδιών, τη μόνη στην οποία επιτρέπεται πλέον στις ΗΠΑ με την περυσινή απόφαση του FDA η εφαρμογή της θεραπείας. Σημείωσε ότι στο συγκεκριμένο σημείο μύες από την ανώτερη περιοχή της μύτης αλλά και από αυτές των φρυδιών και των βλεφάρων προσπαθούν να αναπαραγάγουν την έκφραση της συνοφρύωσης και έτσι δημιουργούνται νέες ρυτίδες.

Συγχρόνως ο δρ Πίτερ Μίσρα, από το Εθνικό Νοσοκομείο Νευρολογίας και Νευροχειρουργικής της Βρετανίας, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου με δημοσίευσή του στην «British Medical Journal» τονίζοντας: «Δεν έχουμε συγκεντρώσει στοιχεία σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιδράσεις της θεραπείας και δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι πρόκειται για μια ισχυρή νευροτοξίνη. Μια ισχυρή μόλυνση από αυτήν θα μπορούσε ακόμη και να παραλύσει ζωτικούς για την αναπνοή μυς».

Προ ημερών, τέλος, οι υπεύθυνοι του FDA ζήτησαν από την παρασκευάστρια εταιρεία ενός εκ των σκευασμάτων τέτοιου είδους που κυκλοφορούν στις ΗΠΑ, του Botox Cosmetic, να σταματήσει τις παραπλανητικές διαφημίσεις σχετικά με το προϊόν καθώς, όπως ανέφεραν σε επιστολή που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του Οργανισμού, αυτές προωθούν το φάρμακο με λανθασμένο τρόπο, ως γενική θεραπεία στην κοσμητική ιατρική, αποκρύπτοντας σημαντικά γεγονότα σχετικά με τη χρήση του και με τους κινδύνους που αυτή συνεπάγεται. «Ανησυχούμε ιδιαίτερα καθώς η συνέχιση της προώθησης του Botox Cosmetic με λανθασμένο και παραπλανητικό τρόπο θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Στίβεν Μασιέλο, επικεφαλής του Γραφείου Ποιότητας Βιολογικών Προϊόντων του FDA στην επιστολή.

H θεραπεία συνεχίζεται από μη ειδικούς

Παρά την απαγόρευση δεν είναι λίγοι εκείνοι που συνεχίζουν να εφαρμόζουν τη θεραπεία σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στη χώρα μας. Και το ανησυχητικό είναι ότι στην πλειονότητά τους πρόκειται για μη ειδικούς και όχι για τους ειδικευμένους γιατρούς, οι οποίοι ούτως ή άλλως έχουν το δικαίωμα να πράττουν κατά βούληση, τονίζει ο κ. Λύρας. «Από τους 200 πλαστικούς χειρουργούς στη χώρα μας μόνο δύο-τρεις συνεχίζουν την εφαρμογή της θεραπείας. Αρα τα υπόλοιπα σκευάσματα που πωλούνται στα φαρμακεία, αν και λιγότερα, συμπεραίνει κάποιος ότι φθάνουν στα χέρια μη ειδικών, οι οποίοι και εφαρμόζουν τη θεραπεία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Υπολογίζεται ότι μηνιαίως περί τα 40 άτομα στη χώρα μας εξακολουθούν να υποβάλλονται σε αυτήν» επισημαίνει. Και υπενθυμίζει ότι η αλλαντοτοξίνη βρίσκεται υπό καθεστώς απαγόρευσης σε ό,τι αφορά τη χρήση της στην κοσμητική ιατρική στην Ελλάδα, τονίζοντας ότι ο ίδιος δεν εφαρμόζει τη θεραπεία για όσο χρονικό διάστημα το καθεστώς παραμένει το ίδιο και οι έρευνες δεν έχουν ολοκληρωθεί.

Πάντως, σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τον ειδικό, ακόμη και αν η θεραπεία αυτή λάβει εκ νέου έγκριση για χρήση ενάντια στις ρυτίδες, υπάρχει ένα πρόβλημα σχετικά με αυτήν που θα παραμείνει άλυτο. Και αυτό γιατί σηματοδοτεί την αρχή ενός «φαύλου κύκλου» που τελικώς ρουφά σαν... μαύρη τρύπα το άτομο και κυρίως τις ώριμες γυναίκες, οι οποίες υποβάλλονται όλο και συχνότερα σε αυτήν θέλοντας να διατηρήσουν το νεανικό πρόσωπο που τους χάρισε, έστω για κάποιους μήνες, η τοξίνη και ύστερα απογοητεύονται κοιτώντας στον καθρέφτη το πραγματικό πρόσωπό τους όταν η δράση της έχει παρέλθει. «Το σημαντικότερο όλων είναι ότι επιδιώκουν σφόδρα να νιώσουν ομορφότερες, αλλά μόλις η δράση της θεραπείας παρέλθει βλέπουν το πρόσωπό τους, όπως είναι αναμενόμενο, έναν χρόνο πιο γερασμένο από πριν» λέει ο κ. Λύρας. Και βεβαίως το νόμισμα έχει πάντα δύο όψεις: ίσως τις ρυτίδες που κάποιοι προσπαθούν να «διώξουν» από πάνω τους με κάθε τρόπο άλλοι αισθάνονται υπερήφανοι που τις απέκτησαν καθώς καθεμιά από αυτές δημιουργήθηκε με κόπο...